Top.Mail.Ru
ARAŞDIRMAbanner

Qarabağda sülh və barışın PƏRDƏARXASI – siyasi təhlil

Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin sonlanması yolunda Rusiya, Azərbaycan və Ermənistanın imzaladığı 10 Noyabr Bəyannaməsi ilə yeni bir mərhələyə qədəm qoydu.  9 maddədən ibarət bəyannaməni imzalayarkən Azərbaycan Prezidenti qələbə nitqi söylədi və Ermənistanın Baş naziri “həm özü, həm də erməni xalqı üçün ağrılı olan müqaviləni” imzalamalı olduğunu bildirdi. Bu 9 maddəni araşdırdıqda Azərbaycan tərəfinin sahədəki uğurlarının qeydə alındığı və Kəlbəcər, Ağdam və Laçının 1 dekabradək təxliyə ediləcəyi açıq şəkildə Azərbaycan maraqlarına uyğun olduğunu və ölkəmizin tam  qələbəsi demək olduğunu söyləyə bilərik.

Beləki, 1-ci maddəyə görə tərəflər qazandıqları bölgələrdə dayanaraq münaqişəyə son qoyacaqlar. Bu, Dağlıq Qarabağdan başqa bölgələrdə irəliləyən və qazanan Azərabycan tərəfi üçün qismən ağlabatan bir vəziyyətdir. Dağlıq Qarabağ bölgəsinin şimaldan Sugovusana, cənubdan Hadrut və Şuşaya qədər bir çox kənd və yaşayış yeri Şərqdən xilas edildi. Əslində, bəzi mənbələrə görə, Hocavənd şəhər mərkəzinin də Azərbaycan əsgərləri tərəfindən xilas edildiyi barədə məlumat olsa da, hazırda şəhər mərkəzi ilə bağlı məsələ aydın deyil və yeni təmas xətti aydınlaşır.

Saytların yığılması Saytların yığılması

2-ci maddəyə baxdığımızda Ağdam 20 Noyabradək təxliyə ediləcək və Dağlıq Qarabağdan uzaq bir bölgədə Qazax (Qazax) bölgəsindəki kəndlərin boşaldılması nəzərdə tutulur. 6-cı maddə ilə Kəlbəcər 15 noyabr tarixinə qədər tamamilə boşaldılacaq və Laçın (Ermənistanı Dağlıq Qarabağa bağlayan dəhliz (yol) xaricində) 1 dekabr tarixində Azərbaycana qaytarılacaq.  Bilirik ki, Dağlıq Qarabağ müharibəsinin 44 günü ərzində Kəlbəcər tərəfdən yalnız Murov dağı zirvələri xaricində mühüm qazanclar əldə edilə bilməzdi. Çünki iti bir dağlıq bölgəni və coğrafi şərtləri olduqca çətin olan bir bölgəni güllə atmadan geri almaq son dərəcə vacib idi. Əslində Ağdam, 1-ci Qarabağ müharibəsində ən çox şəhid verdiyimiz Qarabağ bölgəsindəki ən sıx və zəngin şəhərlərdən biridir. Əvvəllər tez-tez müzakirə olunmayan Qazax bölgəsindəki kəndlərin boşaldılması da bu uğurlar sırasına yazılmalıdır. Bölgə Gürcüstan sərhədinə və mühüm beynəlxalq layihələrə yaxın olduğu üçün daha çox vacibdir.

7-ci və 8-ci maddələrə baxdıqda bunun humanitar baxımdan Azərbaycan üçün müsbət olduğunu söyləyə bilərik. 30 ildən sonra yerlərindən və evlərindən uzaqda olan minlərlə insan evlərinə qayıda biləcək. Bundan əlavə, bu insanlar təkcə təmas xəttinin Azərbaycan hissəsinə deyil, Xankəndinə və digər yaşayış məntəqələrinə də qayıda biləcəklər. Dəfn mərasimlərinin, məhbusların və digər məhbusların mübadiləsi də 8-ci maddədə nəzərdə tutulmuşdur. Bir çox əsirimizin bu məqalə ilə qayıtsa da, Azərbaycan xalqı üçün çox vacib adlar olan Dilgəm Əsgerov və Şahbaz Quliyevin sərbəst buraxılması çox sevindiricidir.

Vacib məqamlardan biri də bölgədəki bütün iqtisadi şəbəkələrin yenidən açılması və Azərbaycanın sərhəd bölmələrinin nəzarəti altında  Naxçıvana nəqliyyat şəbəkəsidir. Əslində, torpaq mübadiləsi məsələsi 1993-cü ildən bəri sülh danışıqlarında zaman zaman gündəmə gəlsə də, digər təkliflər kimi fərqli səbəblərdən baş vermədi. Nəhayət, sülh danışıqları çərçivəsində razılaşmaya ən yaxın olan Madrid prinsiplərində Naxçıvana gedən dəhlizdən bəhs edilmədi. 44 günlük vətən müharibəsində əldə edilən uğurun ‘Laçin Dəhlizi’ müqabilində bir ‘Zəngəzur Dəhlizi’ əldə etməsi vacibdir. Rusiya Sərhəd Qoşunları hər iki ‘dəhlizi’ qoruyacaq, lakin sonrakı razılaşmalarda da həmin detallar açıqlanacaq.

Əlbətdə ki, bu, Türkiyənin Azərbaycanla iş birliyi son dərəcə əhəmiyyətlidir. Ticarət və əməkdaşlığı inkişaf etdirmək bir çox cəhətdən faydalı olacaqdır. Ancaq burada düşünürəm ki, bir məsələyə diqqət çəkmək lazımdır. Çünki bu dəhliz əslində Rusiya üçün də geostrateji baxımdan vacibdir.  Bakı təbii qaynaqları, enerji mənbələrinin Qərbə ötürülməsi və Gürcüstanla birlikdə Türkiyə ilə əməkdaşlıq edildi. Bu kontekstdə bu dəhlizin Gürcüstana daha çox təsir edərək zəiflətəcəyi aydındır.Qəribə səslənsədə deyə bilərik ki,  Dağlıq Qarabağ müharibəsi bölgədə ən çox Gürcüstanın maraqlarına xidmət edirdi.

Şübhəsiz ki, bütün hər şeyə ramən bu gün Rusiya Sülh Qüvvələri Azərbaycan tərəfindən diqqətlə izlənilməlidir. Ölkənin suverenliyinə qarşı hər hansı bir cəhdin qarşısı dərhal alınmalıdır. Ancaq ‘Rus’ hərbi paranoyasından da qurtulmalıyıq. Rus əsgərləri Sovet əsgərləri deyil. Tək bir şəhid vermədən alınan torpaq son dərəcə əhəmiyyətli bir qələbədir. Həm də əsərin insani ölçüsünü nəzərə almaq lazımdır. Sülh yolu ilə qazana biləcəyimiz qazanclar varsa, gənclərimizi və əsgərlərimizi təhdid etmək vicdanımıza uyğundurmu? Dünənə qədər Şuşa və Hadrut kimi bölgələr xəyal idi. Bu Bəyannamə heç kimin xeyir-duası deyil, əzəmətli ordumuzun, şəhidlərimizin qanı ilə alınan torpağın zəfəridir.

“Kainat” analitik informasiya mərkəzi

Bənzər yazılar

Bir cavab yazın

Sizin e-poçt ünvanınız dərc edilməyəcəkdir. Gərəkli sahələr * ilə işarələnmişdir