Dağlıq Qarabağda dalana dirənmiş işğalçı Ermənistan və imperialist Rusiya – ARAŞDIRMA
Sentyabrın 27-də başlayan və iki həftə ərzində bütün şiddəti ilə bölgəni sarsıdan və beynəlxalq ictimaiyyəti narahat edən Azərbaycan və Ermənistan arasında Dağlıq Qarabağ torpaqları ilə bağlı hərbi çatışmanın nəhayət Rusiyanın rəhbərliyi altında 11 oktyabrda elan edilmiş atəşkəslə sona çatacağı düşünülürdü. Ancaq gözlənilmirdi, bölgədən gələn ilk xəbər 12 saat davam etməsi, planlaşdırılan atəşkəsin çox uzun olmayacağına diqqət çəkdi.
Üstəlik tərəflər əldə olunmuş atəşkəs razılaşması ermənilər tərəfdən pozulduğu da təsdiqlədilər. Bölgəyə gələn mətbuat üzvləri və digər müşahidəçilər də Azərbaycan tərəfinin can və mal itkisi olduğu bildirildi.
Bildirək ki, Moskva hələ də Yerevandan istədiyini ala bilməyib. Moskvanın Ermənistandan istədiklərinin olduğunu göstərmək üçün hələ heç bir siyasi dəyişiklik və ya bürokratik təyinat alınmadığını və xüsusilə keçmiş prezident Köçəryan və tərəfdarlarının məhkəmələri ilə bağlı heç bir addım atılmaması Rusiyanı az da olsa Ermənistan iqtidarından küslü salıb.
Hər kəs bilir ki, Rusiyanın istədiyi, qeyd-şərtsiz İrəvanı nəzarəti altında salmaqdır. Bu səbəbdən də Moskva Ermənistandakı Paşinyan rəhbərliyinə “mənim istədiklərimi verməsəniz, böhran daha da böyüyəcək, müharibələr də olacqa ” mesajını vermişdi.
Əslində Rusiya üçün bu addımları görmək çox vacibdir. Atəşkəs masasından əvvəl və sonra bu mövzuda müzakirələr davam etdi və Moskva Paşinyandan bir söz və ya sakitləşdirici münasibət görmüş olmalıdır. Ancaq Rusiyanın atəşkəsin arxasında çox açıq bəyanatlarla dayanmaması, əsasən Paşinyanın hərəkətlərini və verdiyi vədləri yerinə yetirəcəyini görmək istəyi ilə əlaqədar idi. Amma bu olmadı….
Ermənistan Rusiya üçün niyə vacibdir?
Rusiyanın Cənubi Qafqazdakı ən əhəmiyyətli hərbi bazaları Ermənistanın paytaxtı İrəvan və Gümrüdədir. Üstəlik, Ermənistan Kollektiv Təhlükəsizlik Təşkilatının və Avrasiya İqtisadi Birliyinin yeganə Cənubi Qafqaz ölkəsidir.
Ermənistanın qərb ölkələrində, xüsusən ABŞ və Fransada güclü bir diasporası olmasına baxmayaraq, qərbdən daha çox Rusiyaya bağlı olmasının ən vacib səbəbi Rusiyanın Dağlıq Qarabağ və ətrafındakı işğala hərbi və siyasi dəstəyin olmasıdır.
Lakin, Rusiya qərbə daha yaxın olan Nikol Paşinyanın gücünə son qoymaq və ya onu çətin vəziyyətdə qoymaq üçün Dağlıq Qarabağı və ətrafdakı torpaqları geri alaraq işğala son qoymasına icazə verdi, Tuysuzoğluna görə, erməni icması Rusiyadır ‘ Hər ikisinin də baxışı tamamilə mənfi istiqamətdə dəyişə bilər və ümumiyyətlə təhlükəsizlik zəmanəti kimi qəbul edilən Moskva onu ‘etibarsız’ aktyora çevirə bilər. Buda Rusiyanın Ermənistandakı siyasi təsirini və hətta hərbi bazalarını itirmək riskini gündəmə gətirə bilər.
Dağlıq Qarabağda dalana dirənmiş Ermənistan və Rusiya
Rusiya mütəxəssisi Prof. Dr. Göktürk Tüysüzoğlu’nun Rusiyadakı Dağlıq Qarabağ probleminin həllinə dəstək olmasına dair iddiasına görə, Ermənistanla strateji əlaqələrini zəiflədəcək.
Digər tərəfdən Rusiyanın Azərbaycan üçün müəyyən bir məkan açan və münaqişələrdə çox iştirak etmək istəməyən bir mövqe tutduğu görülür. Xatırlaaq ki, Kremlin sözçüsü Peskov və Rusiya Xarici İşlər Naziri Lavrovun Dağlıq Qarabağ və ətraf ərazilərin Ermənistana aid olmadığı, bu səbəbdən də İrəvana Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi ilə təhlükəsizlik zəmanəti verə bilməyəcəkləri barədə açıqlamaları, Bakı və Ankaranın əllərini yüngülləşdirən bir bəyanat idi.
Lakin Moskva və Bakı eyni zamanda Qərbin enerji ehtiyaclarını aradan qaldırmaq və layihələr hazırlamaq üçün Dağlıq Qarabağ məsələsində rəqib aktyorların mövqeyinin artmaqda olan Türkiyəyə göz yummaq vasitələri ilə Azərbaycanın Cənubi Qafqazdakı inkişaf fəaliyyətinin lehinə Azərbaycanın yerləşməsinə imkan verdikləri deyilir. Bütün bunlar isə gələcəkdə Rusiyanın bölgədəki təsirinə çox mənfi təsir göstərəcəyi gün kimi aydındır.
Bu məqamda atəşkəsə baxmayaraq qarşıdurmaların dayanmaması çıxılmaz vəziyyətə gətirəcək bir addım kimi qəbul edilə bilər. Bu barədə elə Tuyuzoğlu da bildirib ki, atəşkəsdən sonra Azərbaycana qarşı həyata keçirilən raket hücumları Paşinyanın öz nüfuzunu qurtarmaq və intiqam almaq üçün hazırlanmış hərəkətlər olsa da, bu, Azərbaycana raket hücumları həyata keçirmək və bununla da Rusiya və Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatını aktivləşdirmək üçün bir addım kimi qiymətləndirilməlidir.
“Rusiya, Dağlıq Qarabağa və ətrafındakı erməni işğalının zəifləməsinə paralel olaraq bu yaxınlarda Suriyanın şimalında (İdlib) bir əməliyyat və hətta bu yaxınlarda hərtərəfli açıq şəkildə genişlənmiş Türkiyə ilə terror təşkilatı hesab edilən PYD / YPG təması və bu təşkilatın rəhbərliyi idi. Mövzunu təmin edərək müəyyən bir muxtariyyət oxunda sahədəki varlığını qanuniləşdirməyə çalışa bilər. Bu vəziyyəti Cenevrədəki konstitusiya danışıqlarında əks etdirmək üçün Rusiyanın hər addımını da izləyə bilərik. Şübhəsiz ki, bu vəziyyət Ankara tərəfindən qəbul edilə bilməyən bir yanaşmaya işarə edir. Bu nöqtədə Ankaranın verə biləcəyi hər hansı bir siyasi – hərbi reaksiya Rusiya tərəfindən birbaşa Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ və ətrafındakı əməliyyatına mənfi təsir edə bilər. ”
Rusiya mütəxəssisi, Moskvanın İdlibi Dəməşqə inteqrasiya etmək üçün hərbi əməliyyat variantına yaxınlaşaraq Şamı PYD / YPG ilə razılığa gəlməsinə inandırmaq üçün yaxınlaşa biləcəyini ifadə edərək, oxşar vəziyyət, Tobrukun təsirli olduğu Liviyada ortaqlıq hökuməti qurulmasının da yaşana biləcəyi hələdə gizlədir
ABŞ və Avropa ölkələrinin biganə baxışı
Londonda yerləşən Razılaşma Resursları Qafqaz Proqramının Meneceri Laurence Broers atəşkəsin tam olaraq tətbiq olunmamasını ABŞ (ABŞ) və Avropa ölkələrinin bölgədəki imkansızlığı ilə əlaqələndirir. ATƏT-in Minks Qrupu və ABŞ dünyada sabitliyi təmin etmək üçün daha aktiv olmalı və lazım oldması gərəkən işləri həyata keçirməlidir.
“Kainat” analitik informasiya mərkəsi
