3,7 milyardlıq ziyan, 8,7 milyardlıq borc: – Ermənistan bu yükün altından qalxa bilməyəcək
Ermənistan müharibədən sonra siyasi böhranla yanaşı, ciddi iqtisadi resessiya ilə üzləşib.
Bu isə qarşıdakı aylarda Ermənistanda vəziyyətin ağırlaşacağını deməyə əsas verir. Siyasi qarşıdurma, makroiqtisadi problemlər ölkəni çıxılmaz duruma salıb. Bunu isbat etmək üçün rəsmi məlumatlara diqqət yetirmək kifayətdir.
Mərkəzi Bankın proqnozuna görə, 2020-ci ildə Ermənistanın ümumi daxili məhsulunda azalma baş verib. 2019-cu ildə bu göstərici əvvəlki 6,2 faiz təşkil etmişdisə, 2020-ci ildə daha da pisləşərək 7,2 faizə qədər artıb.
Mərkəzi Bankdan bildirilib ki, bu şərtlərlə xüsusi tələb 10,1 faiz xüsusi istehlak isə 9,3 faiz azalacaq. Xüsusi vəsaitlərin yığımında isə 15,3 faiz azalma gözlənilir.
Ermənistanın Mərkəzi Bankının rəyinə əsasən, iqtisadi fəallığın tədricən bərpa olunması yalnız şəxsi xərclərin hesabına mümkün ola bilər ki, bu da üfiqdə görünür. Ancaq mövcud vəziyyətin qiymətləndirilməsi, ÜDM-da artımın Qarabağdakı hərbi əməliyyatların mənfi təsiri və yığılmış qeyri-müəyyənliklər səbəbindən uzun müddət üçün əvvəlcədən proqnozlaşdırılan 5 faizdən də aşağı olacağını göstərir.
2021-ci ildə dövlət büdcəsi və ixracat ÜDM-un artımına mənfi təsir göstərəcək. Lakin orta müddətli perspektivdə təsirlər müsbət olacaq. Mərkəzi Bankın yenilənmiş proqnozuna görə, cari kəsirin ÜDM-ə nisbəti 2020-ci ildə 5 faiz təşkil etmişdisə, 2021-ci ildə orta müddətdə 3-5 faizə qədər tədricən azalma ilə 7-8 faizə qədər artacaq. Turizm ən çox təsirlənən bölgə olaraq qalacaq. Koronavirus peyvəndinin istifadəsi ilə bağlı müsbət xəbərlərə baxmayaraq, turistlər hələlik ehtiyatlı davranacaq. Ermənistanda xarici turizmin bərpası 2021-ci ilin üçüncü rübündə gözlənilir. Lakin hərbi vəziyyətin ortamüddətli mənfi təsirini nəzərə alaraq, qlobal turizmə nisbətən daha yavaş tempdə baş verəcək.
Mərkəzi Bankın proqnozlarına görə, dövlət borcunun ÜDM-dəki payı 2020-ci ildə 11,6 faiz artacaq və 61,5 faizə çatacaq. Qeyd edək ki, Ermənistan hökuməti yeni ildə ixracatın 4,6 faizə qədər artacağını bildirir. Ancaq müharibənin və koronavirusun iqtisadiyyatda yaratdığı böhranın aradan qalxması real görünmür. Belə ki, Ermənistanın 2021-ci ilə dair dövlət büdcəsinin gəlirlər hissəsi 3 milyard 70 milyon dollar, xərclər hissəsi isə 3 milyard 600 milyon dollar təşkil edir. Azərbaycan ərazilərin işğaldan azad olunması zamanı Ermənistan iqtisadiyyatına təxminən 3,5 milyard dollar dəyərində ziyan vurulub. Bu isə düşmən ölkənin dövlət büdcəsinə bərabər məbləğdir. Belə olan halda Ermənistanın iqtisadiyyatını bərpa etmək imkanları görünmür.
Çünki 3,5 milyard dollar kifayət qədər böyük rəqəmdir. Həmin vəsaiti isə hər hansı dövlət Ermənistana verməyəcək. Xüsusilə də pandemiya şəraitində ciddi sosial-iqtisadi problemlərlə üzləşmiş ABŞ, Fransa, Rusiya kimi ölkələrin ermənilərə xeyriyyəçilik məqsədilə milyardalarla dollar verməsi mümkün deyil. Eyni zamanda, Ermənistanın ölkənin normal iqtisadi potensialının olmaması bu yolda növbəti maneədir. Qeyd edilən səbəbdən Ermənistan beynəlxalq maliyyə institutlarından kredit cəlb etmək imkanından da məhrumdur. Ermənistan qonşu ölkələrə qarşı ərazi iddiası siyasətindən əl çəkmədiyindən, blokada şəraitində qalmaqda davam edir. Ona görə də xarici şirkətlər qeyri-sabitliyin hökm sürdüyü Ermənistana investisiya qoymağa maraq göstərmir.
Dövlət borclarının həcmi isə 8,7 milyard dollara çatıb ki, bu da büdcə vəsaitlərinin ümumi həcmindən təxminən 2,5 dəfə çoxdur. Bütün bunlar Ermənistanın böyük makroiqtisadi böhran dövrünə daxil olduğunu göstərir. Lakin Ermənistanın müdafiə xərclərini 430 milyon dollara qədər artırması rəsmi İrəvanın baş verənlərdən nəticə çıxartmadığını təsdiq edir. Bu isə Ermənistanın bir dövlət kimi tamamilə çökərək məhv olması üçün ciddi əsas yaradır.
